Şarj Dinamosu Onarımı ve Yeni Temini

Şarj dinamosu bir kaç basit parçadan oluşmasına rağmen araç çalışma sisteminde kritik bir rol üstlenmektedir. Temelde şarj dinamosu, krank milinin dönmesi sonucu oluşan mekanik enerjiyi indüksiyon aracılığıyla elektrik enerjisine dönüştürme prensibine dayalı olarak çalışmaktadır.

Şarj dinamosu, stator denilen demir cevherine sarılmış iletken sargıların içinde, rotorun(mıknatıs) dönerek statorun sargılarında elektrik enerjisi üretilmesi prensibiyle çalışır. Rotorun dönmesi sonucunda statordaki iletken sargıların etrafındaki manyetik alan değişime uğrar ve iletkende bir akım oluşarak elektrik akımı üretilmiş olur. Şarj dinamosu, aracınızın ilk çalışması esnasındaki marş motoru, ateşleme sistemleri ve doğru akımla çalışan tüm devre ve alıcılar için gerekli olan enerjiyi sağlayan akünüzün dolu olmasını  ve motor çalışıyor haldeyken bütün elektrik sistemlerinin ihtiyacı olan enerjiyi sağlar.

Bu yazımızda alternatör kaynaklı olabilecek problemlerin teşhisini 5 ana konuda inceleyeceğiz.

5- Uyarı İşaretleri (Gösterge Panosu)

Son 10 yıl içerisinde üretilen araçların çoğunda alternatörden kaynaklanan problemlerin teşhisi için gösterge panosuna uyarı işareti yerleştirilmiştir. Genel olarak akü işareti kullanılmaktadır. Bu işaretle karşılaşan çoğu kullanıcı problemin aküyle alakalı olduğunu düşünmektedir, belirtilerini daha sonra inceleyeceğiz fakat gerçekte bu uyarının tam olarak sebebi bu değildir.[Akü&Alternator Uyarı Işığı]Akü&Alternator Uyarı Işığı

Bu ışık alternatörün çıkış voltajını gösteren bilgisayar sistemiyle bağlantılıdır. Eğer alternatörün çıkışı belirlenen limitlerin dışında aşağı veya yukarı çıkıyorsa ışık yanmaktadır. Voltaj limitler içerisindeyse ışık yanmayacaktır. Alternatörle ilgili problemin ilk safhalarında ışık arada bir yanıp yanıp sönebilir veya sadece araçtaki aksesuarları çalıştırdığınızda yanabilir. Örnek olarak gece yolculuğu yapıyorsunuz ışıklarınız açık ve herşey yolunda gözüküyor. Ansızın yağmur yağmaya başlıyor ve sileceklerinizi çalıştırıyorsunuz ve uyarı ışığının yandığını görüyorsunuz. Silecekleri kapattığınızda ise ışığın söndüğünü farkediyorsunuz. Bu zorlanmayla ilgili bir probleme benziyor ayrıca bu vesileyle de uyarı ışığının da doğru olarak çalıştığını da anlamış oluyoruz.

Çoğu alternatör 13 ve 14,5 volt aralığında çalışmaktadır. Farların açılması, sileceklerin, radyonun, ısıtmalı koltukların ve arka cam buz çözücünün çalıştırılması gibi daha fazla güç gerektiren durumlarda alternatör yüksek kapasitede çalışarak gerekli olan voltajı sağlar. Alternatör tam kapasitede çalışmıyorsa veya sistemlerin ihtiyaçlarını karşılayamıyorsa, voltaj belirlenen üst veya alt limitin dışına çıkacaktır. Bu değişim uyarı ışığının yanmasına sebep olacaktır.

4- Sönük Işıklar

Aracın elektrik ihtiyacını sağlayan alternatör potansiyelini kaybetmeye başladıkça etkilerini elektronik sistemlerde görebiliriz. Kullanıcıların deneyim edebileceği bazı belirtiler aşağıdaki gibidir:

1. Sönük veya çok parlak far ve gösterge ışıkları
2. Hız ve devir göstergelerinin sebepsizce durması
3. Elektrikli camların inip kalkarken yavaşlaması

Kullanıcı deneyimi tam olarak bir kaç faktöre bağlıdır. Birincisi alternatörün mevcut durumda gücü nasıl ürettiği ve problem esnasında nerelerde elektrik problemi olduğudur. İkincisi aracın nasıl programlandığıyla ilgildir. Yeni araçlar alternatör problemleri olduğunda elektriğin nerelere ilk olarak gönderileceğini tayin eden bir ön programa sahiptir. Bu genellikle güvenlikle ilgili durumları içerir. Örnek olarak, farların sönükleşmesi ve devre dışı kalmasından önce ısıtmalı koltuklar kapatılacak veya radyo devre dışı kalacaktır.

3- Dış Görünüm, Ses ve Koku

Bu belirtiler “duyularımızdan gelen sinyallar” altında gruplandırılmıştır. Bu belirtiler sinyallerden gelen uyarılar kadar açık değildir fakat bu tip alternatörden kaynaklı belirtiler sürücüyü bir şeylerin yanlış gittiği yönünde uyarabilir.

Dış Görünüm: Mekanik tamirciler müşteriler tarafından şikayet edilen klasik alternatör belirtilerine alışkınlardır. Bu şikayetleri duyduktan sonra kaputu açarak alternatör kayışının eksik olup olmadığını, kopup motor bloğunun üzerinde asılı kalıp kalmadığına veya gevşek olup olmadığını kontrol eder.

Ses: Bazı durumlarda kullanıcılar alternatör arızalanmadan önce arabadan gelen “hırıltı” veya “ağlamaya benzer sızlanma” seslerinden şikayetçi olmaktadırlar. Alternatörlerde, alternatörün dönme hareketini krank mili kasnağından almasını sağlayan aksesuar(serpentine) kayışı veya v kayışı kullanılır, fakat yeni araçlarda tek parça,kalın ve geniş yüzeyli olan “aksesuar kayışı” kullanılmaktadır.[Aksesuar(Serpentin) Kayışı]Aksesuar(Serpentin) Kayışı[V Kayışı]V Kayışı

Koku: Yanan kauçuk veya sıcak tel kokusu genellikle alternatör arızasına işaret etmektedir. Düzgün olarak hizalanmamış veya serbest olarak dönemeyen kasnak, kayış üzerindeki ısı ve kokunun temel nedeni olan sürtünmeyi arttıracaktır. Rotor ve statörden fazla güç çeken alternatör ise aşırı ısınır ve sıcak tel kokusuna sebep olabilir.

2- Akünün Bitmesi

Eğer bir alternatör problemi yoksa ve araç çalışmıyorsa, çalıştırma sistemiyle ilgili bir problemin olduğu düşünülebilir. Aracınızın anahtarını çevirdiğinizde, rölelerin doğru olarak çalıştığına işaret eden tik-tak gibi bir sesi duyacaksınız. Bir süre sonra bu sesi duyamacaksınız ve akünüzün artık bittiğini anlayacaksınız.

Alternatörünüz ilgili bir problem olması durumunda akü bir kapasitör gibi davranak alternatörün görevini devralacaktır. Fakat en iyi arabanın aküsü bile bir süre sonra alternatörsüz bitecektir. Çünkü aküler sürekli olarak çalışmak için tasarlanmamıştır.

Akünün sistemdeki görevleri:

– Araca ilk hareketi vermek için gerekli olan elektrik enerjisini marş motoruna ve diğer elektrik aksamına iletmek
– Araç çalışmıyorken kullanılacak alıcılara gerekli olan akımı göndermek
– Motorun çalışma esnasındaki voltaj ve amperaj dengesini sağlamaktır.

Problemin aküde mi yoksa alternatörde mi olduğunu anlamak için yapmanız gerekenler:

Aracınızı çalıştırın ve akü kablolarını mümkün olduğu sürece hızlıca yerinden çıkarın ve bekleyin. Eğer alternatör sistemi beslemekte zorlanıyorsa araç bir süre sonra duracaktır ve sorun alternatördedir. Eğer aracınız çalışmaya devam ediyorsa problemin aküden kaynaklandığını anlayabilirsiniz. Ayrıca dikkat etmeniz gereken diğer bir nokta ölmek üzere olan bir akü uzun bir sürede şarj olur ve kısa bir süre sonra tamamen kullanılamaz hale gelir. Akünüzün testini bir çok elektrik tesisatçında bulunan voltmetre yardımıyla da yaptırabilirsiniz. Bizim tavsiyemiz parçalara hakim değilseniz uzman kişilere danışmanızdır.

1- Kopmuş veya Gevşemiş Bağlantılar

Tüm ihtimalleri tek tek kontrol ettiniz ve alternatörünüz bir problem olmadığına (Kayışlar sağlam, göstergelerde problem yok) kanaat getirdiniz fakat akünüz bitiyor. Peki alternatörde üretilen bu elektrik nereye gidiyor?

Alternatör elektriği büyük kablolar ve küçük teller vasıtasıyla iletir. Tellerde, kablolarda veya bağlantılarda meydana gelen herhangi bir problem elektrik geçişini azaltabilir veya durdurabilir. Bazen bu problemin belirtisi, alternatörün karşılaştığı direnci yenebilmek için daha fazla enerji üretmesi neticesinde parlak ışık olarak karşınıza çıkabilmektedir. Tellerdeki dirençten kaynaklanan ısı, elektrikli sobanın derecesini arttırılmas ve direncinin artması sonucunda ısısının artmasına benzemektedir.

Bir diğer problem ise diyot doğrultucudan kaynaklanabilir. Alternatörler elektrik enerjisini AC olarak 3 fazlı olarak üretirler fakat araçların elektronik sistemlerinin çalışabilmesi için DC akıma ihtiyaç duyulmaktadır. Doğrultucu AC akımı DC akıma çevirir eğer bu işlevini yerine getiremezse alternatörün ürettiği elektrik kullanılamaz.